Bir Fatura
Düzenlenirken Nelere Dikkat Edilmelidir
Fatura,
– 14.02.2011 tarihli Resmi
Gazetede Yayınlanan 6102
Sayılı Türk Ticaret Yasasının 21. maddesinde(Eski Türk Ticaret Yasasının 21.
Maddesinde geçmekte idi.) ve
– Vergi Usul Yasasının
229-232 maddelerinde konu edilen, müşteri ile satıcı arasında meydana
gelen ticari ilişkiyi belgelendirmeye yarayan bir araçtır.
Türk Ticaret Yasası’ndaki ve Vergi Usul
Yasası’ndaki fatura ile ilgili hükümleri bir arada düşünmemiz ve buna göre Mali
ve Hukuki açıdan faturayı tanımlamamız yerinde olacaktır.
– Her şeyden önce şunu
söylememiz gerekmektedir; bir alış-veriş sonucunda oluşan ticari münasebet
neticesinde faturanın malı veren veya hizmeti sunan tarafından düzenlenmesi,
bunun karşılığında malı alan veya kendisine hizmet sunulan tarafında faturayı
istemesi zorunluluğu bulunmaktadır.
Yasalarımız açısından faturanın
verilmemesi yanında faturanın alınmaması da suçtur. Ayrıca faturada gerçek
alış-verişi göstermeyecek bilgilerin yazılı bulunması da suç oluşturmaktadır.
Yukarıdaki her iki durumda da faturayı
alan ve veren taraf Vergi Usul Yasası’nın 353. maddesindeki özel
usulsüzlük cezası ile cezalandırılmak durumunda kalacaklardır. Bunlardan
ayrı olarak fatura vermeyen veya eksik tutarda veren taraf olan satıcı için
gelirini eksik gösterdiği ve Katma Değer Vergisini eksik tahakkuk ettirdiği
için matrah farkı doğacaktır. Bütün bunlardan ayrı olarak, vergi
ziyaı oluşacağından, Vergi Usul Yasasının 341 ve 344. maddelerindeki vergi
zıyaı cezası ile de karşılaşılabilecektir. (Cezai Hükümler kitabımızdaki 14.
bölümde incelenmiştir)
– Bir faturanın
düzenlenebilmesi için satıcı tarafından, müşteriye bir emtianın satılmış
olması veya bir hizmetin verilmiş olması gerekmektedir.
– Fatura, alınan
emtia veya yaptırılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı
gösterir. Fatura tutarı müşteri tarafından ödenmiş ise müşteri bu durumun
faturada gösterilmesini isteyebilir. (Türk Ticaret Yasası md. 21). Diğer bir
anlatımla fatura tutarı ödenmiş ise müşteri bu faturanın piyasa koşulları
çerçevesinde kapalı olarak kesilmesini yani bedelinin ödenmiş olduğunun üzerine
yazılmasını isteyebilir.
– Fatura emtiayı satan veya
hizmeti sunan tüccar hüviyetindeki hakiki veya hükmi kişi tarafından
düzenlenebilecek bir vesikadır. Diğer bir anlatımla, (Vergi Usul Yasasının 232.
maddesinde sözü edildiği şekilde) fatura, vergi mükellefi olan, birinci ve
ikinci sınıf tüccarlar ile kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter
tutmak mecburiyetinde olan çiftçiler tarafından düzenlenmektedir.
– Faturanın belli bir şekli
(Vergi Usul Yasası md. 230) bulunmaktadır.
– Faturada düzenlenme tarihi
ile seri ve sıra numarası bulunmalıdır.
– Faturanın üzerinde, bunu
düzenleyen yani satıcının, adı, varsa ticaret unvanı, iş adresi, bağlı
bulunduğu vergi dairesi ve vergi sicil numarası bulunmalıdır.
– Faturanın üzerine
müşterinin adı, varsa ticaret unvanı, iş adresi, bağlı bulunduğu vergi dairesi
ve vergi sicil numarası yazılmalıdır.
– Faturanın açıklaması
olmalı, satılan malın veya işin nevi, miktarı, fiyatı ve tutarı yazılmalıdır.
– Faturanın üstüne satılan
malın teslim tarihi ile irsaliye numarası yazılmalıdır.
– Faturanın düzenlenmesinde
belli kaidelere uyulması zorunlu bulunmaktadır. (Vergi Usul Yasası Md. 231)
– Faturaların sıra numarası
takip etmesi gerekmektedir. Diğer bir anlatımla 11 no.lu faturayı 24.05.2011
tarihinde düzenlemiş iseniz 13 no.lu faturaya 23.05.2011 tarihini yazamazsınız.
– Aynı müessesenin muhtelif
şube ve kısımlarında fatura düzenlemesi yapılıyor ise ve her şube veya
kısımda düzenlenen faturaların her biri aynı numara ile başlamak üzere
kullanılıyor ise bu faturaların üzerine kullanıldıkları şube veya kısımları
gösterici yazı veya işaretlerin konulması gerekmektedir.
– Faturalar mürekkeple,
makine ile veya kopya kurşun kalem ile doldurulmalıdır. Bundan amaç; faturanın
üzerine yazılan yazıların silinmemesini temindir.
– Faturanın en az bir asıl
bir örnek olarak düzenlenmesi gerekmektedir. İrsaliyeli faturalar ise en az üç
nüsha olarak düzenlenmektedir. Bu faturanın ilk iki nüshası müşteriye verilir. Tavsiyemiz faturanın
bastırılırken bir nüsha fazla bastırılması yönündedir. Bastırılan fazla nüsha muhasebe fişinin altına
konulmalı, diğer nüsha ise sıra numarası halinde ayrıca muhafaza edilmelidir.
Faturanın birden fazla olarak düzenlenmesi halinde her bir örneğe kaçıncı örnek
olduğu yazılmalıdır.
– Faturanın bedeli ödenmiş
ise, kapalı olarak düzenlenmesi, yani alt tarafının, bedeli ödenmemiş ise açık
olarak düzenlenmesi, yani üst tarafının iş sahibi veya iş sahibi adına hareket
etmeye yetkili kişi tarafından kaşelenip imzalanması gerekmektedir.
– Fatura, malın teslimi veya
hizmetin yapıldığı tarihten itibaren en çok yedi gün içinde düzenlenmelidir.
Burada, muhasebedeki dönemsellik ilkesi dolayısıyla malın teslim veya
hizmetin yapıldığı tarih ile faturanın düzenlenme tarihi arasındaki ilişki çok
önemlidir.
Örneğin, 27.05.2011 tarihinde teslim
edilen bir malın faturasını dönemsellik ilkesi gereği 03.06.2011 tarihinde
düzenleyemezsiniz. Düzenlenme tarihi, 31.05.2011 tarihi olmalıdır. Ancak
27.05.2011 tarihini taşıyan bir irsaliye muhteviyatı malın teslim tarihi
01.06.2011 tarihi ise ve irsaliyenin üzerinde teslim tarihi olarak bu tarih
bulunuyor ise bu mal ile ilgili faturayı 08.06.2011 tarihinde düzenleyebilirsiniz.
Çünkü satıcı tarafından düzenlenen irsaliye her ne kadar 27.05.2011
tarihini taşıyorsa da mal satıcı tarafından müşteriye 01.06.2011 tarihinde
teslim edilmiştir. Yani, 31.05.2011 tarihinde yapılan sayımda müşteriye teslim
edilmediği için bu mal satıcının envanterinde kayıtlı bulunmaktadır.
– Faturayı düzenlemek
zorunda olanlar yani satıcılar müşterinin adı ve soyadı ile bağlı bulunduğu
vergi dairesi ve vergi sicil numarasının doğruluğundan sorumlu
bulunmaktadırlar. Bu sebeple faturayı düzenlemek durumunda olan, malı teslim
eden veya hizmeti yapan satıcının, müşterinin kimliğini ve bağlı bulunduğu
vergi dairesi ile vergi sicil numarasını gösteren bir belgeyi müşteriden
istemesi halinde müşterinin böyle bir belgeyi ibraz etme mecburiyeti
bulunmaktadır.
– Faturayı alan müşteri, bu
faturanın münderecatı (içeriği) hakkında sekiz gün içinde satıcıya itirazda
bulunmamış ise faturanın münderecatını kabul etmiş sayılmaktadır. (Türk Ticaret
Yasası md. 21) Bu sebeple, düzenlenen faturanın alınan mal veya hizmet ile
karşılaştırılması, faturada yazılı olan tutarların satıcı ile anlaşılan
tutar olup olmadığına bakılması, bir tutarsızlık var ise faturanın alındığı
tarihten itibaren sekiz gün içinde yazılı olarak satıcı nezdinde itirazda
bulunulması gerekmektedir.
– Birinci ve ikinci sınıf
tüccarlar, serbest meslek erbabı, kazançları basit usulde tespit olunan
tüccarlar, defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçiler ile vergiden muaf esnaf
dışında kalanların birinci ve ikinci sınıf tüccarlar ile kazancı basit usulde
tespit edilenlerden ve defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçilerden satın
aldıkları emtia veya onlara yaptırdıkları iş bedelinin (2011 yılı için)
700,-TL’yi geçmesi veya bedeli 700,- TL’den az olsa dahi istemeleri halinde
fatura verilmesi mecburidir. (Bu tutar her yıl Bakanlar Kurulu kararı ile veya
yeniden değerleme oranında artmaktadır.)
– Ticari ilişkinin kuruluşu
sırasında var olmayan, sonradan sözleşmeyi değiştiren ve diğer tarafın durumunu
ağırlaştıran hükümlerin faturanın mutad münderecatından kabul edilmesine olanak
bulunmamaktadır.
– Düzenlenen faturanın
muhteviyatı olan malın, satıcının envanterinde bulunması zorunludur. Diğer
bir anlatımla düzenlenen fatura muhteviyatı olan malın satıcının stoklarında
bulunmaması halinde, satıcı kendisi tarafından alınmamış olan bir malın
satışını yapmış olacaktır ki; böyle bir durumun olanaksızlığı sebebiyle,
düzenlenen fatura gerçeği yansıtmayacağından vergi yasalarındaki ceza
gerektiren durumlarla karşı karşıya kalınacaktır.
Eski Ticaret Kanununun 23. maddesinde
“….fatura
verilmesini ve bedeli ödenmiş ise bunun da faturada gösterilmesini
isteyebilir.” İfadesi yeni Ticaret Kanununun 21.
Maddesinde de değiştirilmemiştir. Bu ifadeler ile faturadan istenebilmesi ihtiyari olan bir
belge olarak belirtiliyor olsa da, Fatura, bir
ticari ilişkinin ispatı için gerekli ve düzenlenmesi özellikle Vergi
Kanunlarımız açısından zorunlu olan bir belgedir.
